چه عواملي باعث مي شود درباره ديگران به اشتباه قضاوت کنيم

تاکنون به اين مسئله فکر کرده ايد که چه عاملي باعث مي شود که مثلا شما به همسايه ديوار به ديوار تان بگوييد «بي ملاحظه!» يا به همسرتان صفت بي خيال را نسبت بدهيد يا دوستتان را مهربان خطاب کنيد و به همکارتان بگوييد گستاخ؟ شايد شما بگوييد اين بستگي به رفتار آنها دارد که چگونه با ما رفتار کنند، مهربان باشند يا نامهربان، مودب باشند يا بي ادب و گستاخ؟! اما در واقع قضيه پيچيده تر از آن است که ما فکرش را مي کنيم. چرا که گاهي اوقات دو نفر از يک رفتار دو برداشت متفاوت مي کنند و مثلا در حالي که يک نفر، سوغاتي آوردن همکارتان را براي مدير شرکت سخاوتمندانه مي داند، يک نفر ديگر همان رفتار را خودشيريني و چاپلوسي معنا مي کند! اشتباه نکنيد، منظور از آوردن اين مثال اين نيست که احتمالا نفر اول خوش بين و نفر دوم بدبين است. هر چند اين احتمال وجود دارد. اما منظور اصلي اين است که عوامل متفاوتي بر قضاوت و برداشت ما از رفتار ديگران تاثير دارد. عواملي که تا حدودي از آن ها خبر نداريم و تحت همان عوامل يک نفر را متهم و نفر بعد را مجازات مي کنيم. به يک نفر مي گوييم بي ادب و گستاخ و فرد ديگري را منعطف مي ناميم! اگر ما از اين عوامل با خبر باشيم ، به راحتي و با وجدان آسوده درباره ديگران برداشت بد يا حتي برداشت خوب نمي کنيم و بر همان اساس با آن ها رفتار بد يا رفتار خوب نخواهيم داشت.

«زن روز» در گزارشي به بيان اين نکات پرداخته است که در ادامه مي خوانيد:

ويژگي ظاهري

آزمايش هاي مختلفي نشان داده که ظاهر افراد بر ميزان قضاوت مردم بسيار موثر است.

طريقه صحبت کردن: طي دهه هاي 1930 و 1940 آزمايش هاي روان شناسي بسياري در زمينه ارتباط صدا و شخصيت انجام شد که نتايج آن ها نشان مي دهد، هر چند چنين ارتباطي فاقد اعتبار علمي کافي است اما متاسفانه اغلب مردم آن را باور دارند. به هر حال چه بخواهيم و چه نخواهيم ظاهرا مردم با توجه به نوع صحبت کردن درباره شخصيت ما قضاوت مي کنند.براي مثال:

مرداني که با صداي رسا صحبت مي کنند احتمالا از نگاه ديگران سالم ، فعال، هنرمند، مغرور، پر شوروطراوت،دوست داشتني و با فرهنگ به نظر مي آيند و زناني که باوقار صحبت مي کنند احتمالا سرزنده ، اجتماعي ، حساس و باهوش هستند. مرداني که هيجان‌زده صحبت مي کنند به نظر مردم بدخلق و زناني که چنين هستند احساساتي ، داراي خصوصيات زنانه و کم هوش هستند.

عوامل غير کلامي: اگر ما بر عوامل غيرکلامي رفتارهايمان (حرکات،نوع نگاه، حالات چهره و ...) تسلط داشته باشيم مي توانيم شخصيتي جذاب و دوست داشتني از خودمان ارائه بدهيم. براي مثال اگر ما هنگام سلام و احوال پرسي به دوستمان لبخند بزنيم، يا موقع ديدن دوستان مان با آن ها دست بدهيم، مي توانيم تصويري جذاب و دوست داشتني از خودمان ارائه دهيم. البته برخي از افراد هستند که به راحتي مي توانند خودشان را با محيط تطبيق بدهند و به سادگي سازگار مي شوند، براي مثال احتمالا اين افراد برخلاف حرف مدير يا همسرشان حرفي نمي زنند، اما برخي از افراد هم هستند که فاقد چنين خصوصيتي هستند و بيشتر تمايل دارند بدون توجه به محيط و اطراف، خودشان باشند و نقش بازي نکنند.

صميمي باش!

يکي از محققان به نام «اَش»، تحقيق جالبي را انجام داد او در اين تحقيق، آزمودني ها را به دو دسته تقسيم کرد و فهرستي از برخي خصوصيات يک نفر را با اندکي تغيير به دو گروه داد و از داوطلبان خواست که ديگر خصوصيات آن شخص را توصيف کنند که فهرست ارائه شده به گروه اول به اين صورت بود: باهوش، ماهر، جدي، صميمي، فعال و محتاط و فهرست ارائه شده به گروه دوم هم، مطابق همين فهرست بود با اين تفاوت که صميمي به بي تفاوت تغيير يافت. نتايج نشان داد که همين تغيير جزئي تاثير بسيار زيادي بر نوع نظر و برداشت داوطلبان داشته به صورتي که افراد گروه اول، آن فرد را سخاوتمند، بشاش، اجتماعي و خوش اخلاق معرفي کردند و افراد گروه دوم او را خسيس، اخمو، بداخلاق و منزوي توصيف کردند. براساس اين تحقيق «اَش» نتيجه گرفت که صميميت، عاملي فعال و مرکزي در برداشت هاي افراد از شخصيت ديگران است. بنابراين اگر مي خواهيد که ديگران درباره شما، قضاوت خوبي داشته باشند، سعي کنيد که با آن ها صميمي باشيد که اگر غير از اين باشيد ممکن است، اوضاع به ضرر شما تمام شود.

اين ۳ خطا را مرتکب نشويد

اثر هاله اي: يکي از خطاهايي که هنگام قضاوت کردن درباره ديگران ممکن است اتفاق بيفتد، اثر هاله اي نام دارد که براساس آن شخص قضاوت کننده يک تصور کلي مثبت از فرد دارد و همين عامل باعث مي شود تا صفات مثبت ديگري را هم به فرد نسبت بدهد. البته اثر هاله اي به صورت برعکس هم عمل مي کند يعني اگر شما از شخصي تصور منفي داشته باشيد صفات منفي ديگري را هم براي او در نظر مي گيريد.

خطاي منطقي: براساس اين خطا شما تمايل داريد که برخي صفات را با يکديگر مرتبط بدانيد. براي مثال شايد شما گمان کنيد که اگر شخصي بي ادب است دروغگو هم باشد.

خطاي آسان گيري: برخي از افراد تمايل دارند که نسبت به همه نگرش مثبت داشته باشند. البته اين به معناي داشتن ديد و نگاه مثبت نيست بلکه به معناي نداشتن دقت در ارزيابي ها است که در برخي موارد ممکن است باعث بي عدالتي شود. براي مثال چنين شخصي اگر به عنوان مصاحبه گر در نظر گرفته شود نمي تواند بين فردي که واقعا لايق است با فردي که در سطح پايين تري قرار دارد، تفاوتي قائل شود و فرد شايسته تر را استخدام کند.

نکات ديگر

برخي از نکات ديگري که در دقت قضاوت ما موثر است به قرار زير است:

* شباهت قضاوت کننده و قضاوت شونده مي تواند دقت قضاوت کننده را افزايش دهد به اين دليل که فرد مي تواند خودش را به جاي شخص بگذارد. اين شباهت شامل سن، جنس، ارتباط فکري، شغل و ... مي باشد. براي مثال اگر شما دانشجو باشيد بهتر از ديگران مي توانيد دانشجويان را درک کنيد يا بفهميد در برخي موارد آن ها چه عکس العملي ممکن است نشان دهند.

* افرادي که هنگام قضاوت احساسات خود را کنترل مي کنند، دقيق تر از ديگراني که تحت تاثير احساسات شخصي خودشان قرار مي گيرند قضاوت مي کنند.

* معمولا ما تمايل داريم وقتي که رفتاري را انجام مي دهيم آن را به عوامل بيروني نسبت بدهيم تا اين که آن را ناشي از شخصيت خودمان بدانيم اما در مورد ديگران به صورت برعکس عمل مي کنيم يعني تمايل داريم که علت رفتار آن ها را به عوامل دروني و شخصيتي نسبت بدهيم تا عوامل بيروني. براي مثال اگر خود ما زود عصباني شويم علت آن را به سر و صداي زياد کودکمان، بيماري همسرمان يا عوامل ديگري نسبت مي دهيم ولي اگر همين رفتار از همکار ما سر بزند آن را دليلي بر شخصيت بي ادب او تلقي مي کنيم و اصلا به شرايطي که آن فرد در آن قرار گرفته است توجهي نمي کنيم.

* تفاوت هاي فرهنگي هم عامل ديگري براي قضاوت اشتباه است. براي مثال اگر در يک شرکت رسم بر اين باشد که تمام کارمندان برخلاف حرف مدير حرفي نزنند و تمام دستورات او را بدون کوچک ترين اعتراضي انجام بدهند، کارمندي که برخلاف حرف مدير حرفي بزند احتمالا گستاخ در نظر گرفته مي شود و پايش را از گليم خودش درازتر کرده است.