توصيه‌هاي تغذيه‌اي دکتر محمدرضا وفا به آنهايي که مي‌خواهند وزن اضافه کنند

افزايش آمار چاقي در گوشه و کنار دنيا باعث شده است بازار رژيم‌هاي غذايي عجيب و غريب داغ شود؛ رژيم‌هايي که گهگاه به سرعت وزن ما را پايين مي‌آورند اما پس از مدتي، آش همان است و کاسه همان کاسه؛ رژيم‌هايي که گهگاه عوارض وحشتناکي را به‌مان تحميل مي‌کنند. اما اين سکه، روي ديگري‌ها هم دارد. بعضي‌ها از لاغري خود ناراضي‌اند و مي‌خواهند با رژيم‌هاي آنچناني وزن اضافه کنند. اين هم مساله‌اي است که به بروز همان عوارض قبلي مي‌انجامد. با دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذيه و رژيم‌درماني در همين رابطه گفتگو کرده‌ايم...

1 آقاي دکتر! از نظر طبي،‌چطور بايد بفهميم که لاغريم يا چاق؟

ـ راه‌هاي مختلفي وجود دارد. اکثر متخصصان براي اندازه‌گيري و تعيين محدوده وزن طبيعي، از محاسبه BMI استفاده مي‌کنند. براي اين محاسبه شما بايد وزن خود را بر حسب کيلوگرم بر قد خود بر حسب‌متر تقسيم کنيد و حاصل را دوباره بر قد خود تقسيم کنيد. اگر سن شما بالاي ?? سال باشد وعدد به دست آمده کمتر از ?/?? باشد، شما لاغر هستيد و اگر ?/?? تا ?/?? باشد يعني وزن نرمالي دارد و لاغر نيستيد. بالاي ?/?? هم به معناي چاق بودن شماست. البته روش‌هاي ديگري هم وجود دارد.

2 مثلا چه روش‌هايي؟ ممکن است مثال بزنيد؟

ـ بله؛ مثلا اگر آقايان قد خودشان را بر حسب سانتي‌متر از ??? کم کنند، عدد به دست آمده وزن مطلوب آنها است. در خانم‌ها اين موضوع کمي متفاوت است. خانم‌ها براي به دست آوردن وزن ايده‌آل بايد قد خود را بر حسب سانتي‌متر از ??? کم کنند و عدد به دست آمده را در ?/? ضرب و حاصل را با ضريب ثابت ?? جمع کنند. در صورتي که وزن‌تان کمتر از اين عدد به دست آمده است، مي‌توانيد نتيجه بگيريد که لاغر هستيد.

3 ولي بعضي‌ها هم هستند که زيادي لاغرند؛ آيا اين مي‌تواند نشانه‌اي از يک مشکل طبي باشد؟

ـ بله؛ لاغري گاهي مي‌تواند نشانه‌اي از يک بيماري (مانند پرکاري تيروييد)، مصرف داروهاي خاص يا استرس و مشکلات ديگر باشد اما اگر آزمايش‌هاي مختلف نشان دهد که فرد مشکلي ندارد و سالم است به دنبال علت‌هاي ديگر مي‌رويم. بسياري از لاغري‌ها ژنتيکي هستند؛به عبارت ديگر براي بسياري از افراد لاغر، علت اصلي لاغري، سوخت و ساز بالاي بدن است که به علت تاثير عوامل ژنتيکي ايجاد شده است. آنها ممکن است وضعيت جسمي خود را از خانواده به ارث برده باشند و گاهي اين لاغري به مرور زمان و حتي بعد از ازدواج برطرف مي‌شود. البته خوردن زياد در اين گروه نه تنها باعث چاق شدن نمي‌شود بلکه زمينه بي‌اشتهايي را نيز در فرد به وجود مي‌آورد. در واقع تا زماني که ژن لاغري اين افراد فعال است آنها لاغر خواهند ماند و با خاموش شدن ژن، کم‌کم چاق مي‌شوند. گروهي ديگر از افراد هم به دليل مشکلات رژيم غذايي و فعاليت روزانه و به هم خوردن همان تعادل انرژي لاغر هستند، يعني مقدار انرژي مصرفي آنها بيشتر از انرژي دريافتي‌شان است. در عين حال، بي‌خوابي هم مي‌تواند دليلي براي لاغري باشد.

4 آيا اين لاغري‌ها عوارضي هم دارد؟

ـ گاهي لاغري براي بعضي افراد مشکلات و عوارضي ايجاد مي‌کند که مي‌تواند سلامت آنها را به خطر بيندازد؛ به‌ طور مثال ممکن است استخوان‌هاي آنها به اندازه کافي قوي نشوند و در خانم‌ها ممکن است دوره ماهانه به هم بخورد و يا اينکه کاملا متوقف شود، حتي ممکن است براي اين گروه از افراد مشکلاتي در زمينه باروري به وجود بيايد. همان‌طور که به علت ضعف سيستم ايمني و ناتواني بدني، امکان مبارزه آنها با بيماري‌ها کاهش پيدا مي‌کند، به طور مثال زودتر سرما مي‌خورند.

5  شما براي فرار از اين‌جور لاغري‌ها چه روشي را پيشنهاد مي‌کنيد؟

ـ خب، بسياري از افراد لاغر به توصيه‌هاي غير علمي افراد ناآگاه عمل مي‌کنند و نه تنها وزن اضافه نمي‌کنند بلکه دچار مشکلات زيادي از قبيل بيماري‌هاي گوارشي مي‌شوند و وضعيت را از قبل بدتر مي‌کنند و بر مشکل‌شان نيز مي‌افزايند؛ مثلا از استروييد‌هاي آنابوليک يا ترکيبات کورتوني استفاده کرده و افزايش وزن کاذب پيدا مي‌کنند و به کليه، اعصاب، کبد و توانمندي‌هاي جنسي خود (به ويژه در آقايان) آسيب مي‌رسانند. توصيه متخصصان تغذيه براي افراد لاغر بسيار ساده است، مصرف منظم غذا و خوردن غذاهاي مناسب در يک رژيم غذايي اصولي و علمي و رعايت سه اصل تناسب، تنوع و تعادل. در واقع ما به جاي اينکه در رژيم غذايي افراد لاغر، حجم غذا را زياد کنيم، دفعات خوردن و تعداد وعده‌هاي غذايي را با حجم کم افزايش مي‌دهيم تا فرد دچار دلزدگي و تنفر از غذاخوردن نشود. گاهي نيز متخصصان که با اين گونه افراد برخورد داشته‌اند، دريافته‌اند که برخلاف اصرار آنها به اينکه ما زياد مي‌خوريم، وعده‌هاي غذايي آنها چندان منظم نيست و در اين وعده‌ها به طور معمول غذاهايي مصرف مي‌شوند که معمولا ارزش غذايي خوبي ندارند.

6 آيا ورزش کردن و مصرف مکمل‌هاي خاص مي‌تواند در افزايش وزن موثر باشد؟

ـ متخصصان معتقدند که بهتر است افزايش وزن حاصل از ساخت و حجيم‌شدن ماهيچه‌ها باشد. آنچه در ورزشکاران اتفاق مي‌افتد و به همين دليل ورزش‌هاي خاصي را به اين گروه پيشنهاد مي‌کنند، ورزش‌هايي که به ساخته‌شدن ماهيچه‌ها کمک بيشتري مي‌کنند. مصرف مکمل‌ها (به خصوص مخمر آب‌جو) بي‌تاثير نيست زيرا مخمر آب جو ترکيب زنده‌اي است و حاوي مقدار قابل توجهي اسيد آمينه و ويتامين‌هاي گروه B است که اشتهاآور هستند اما مصرف خودسرانه آنها بدون مشورت با يک متخصص به هيچ عنوان توصيه نمي‌شود. حتي اين روزها عطاري‌ها هم اقدام به ساخت پودرهاي افزايش وزن با اسامي مختلف مانند پودر افلاطون کرده اند که هيچ توجيه علمي ندارند و گاهي نيز مشکل آفرين هستند. فراموش نکنيد که افزايش وزن به کمک رژيم‌هاي اصولي و به تدريج حاصل خواهد شد.

7  در کنار اين رژيم‌هاي غذايي مصرف چه چيزهايي توصيه مي‌شود؟

ـ مصرف انواع مغزها و آجيل‌هاي مختلف و دسرهاي پرکالري بهترين گزينه‌ها هستند. البته يادداشت کردن آنچه در طول روز مي‌‌خوريد و ساعات آن، در طي يک هفته به شما کمک مي‌کند تا به عادات غذايي خود آشنا شويد و بفهميد کجاي کار ايراد دارد. با ادامه رژيم غذايي و با مصرف کالري بيشتر از نياز روزانه مي‌توانيد وزن به دست آمده را حفظ کنيد تا به موقعيت ثابتي برسيد اما از چربي‌ها دوري کنيد. هرچند که هدف‌تان اضافه کردن وزن است، اما قرار نيست چاق و نامتناسب شويد. پس از چيپس و شيريني، غذاهاي آماده و سرخ‌کردني‌ها بپرهيزيد و در عوض عادت کنيد که از پروتئين‌هاي کم چربي، سبزيجات و ميوه استفاده کنيد. مصرف کمپوت‌هاي خانگي (بدون مواد نگه‌دارنده)، شربت و آب ميوه شيرين، خامه و بستني براي افزايش ميزان کالري روزانه بلامانع است. در عين حال،خواب را فراموش نکنيد.

8  حرف آخر؟

ـ به افرادي که از لاغري رنج مي‌برند، توصيه مي‌کنم از گرفتن رژيم‌هاي غير اصولي و مصرف داروها و مکمل‌هاي غيرمجاز خودداري کنند و براي حل مشکل‌شان با يک متخصص تغذيه مشورت کنند تا با مشکل مواجه نشوند و سلامت‌شان به خطر نيفتد.